Hidrolik Devrelerde Kullanılan Pompa Tipleri
Hidrolik devrelerde uygulama koÅŸullarına göre ve tasarlanan sistemin ihtiyaçlarına göre deÄŸiÅŸik tipte hidrolik pompalar kullanılır. Bunları baÅŸlıca diÅŸli, pistonlu ve paletli pompalar olarak sınıflandırmak mümkündür. Her nekadar literatürde çok sayıda pompa tipi yer alsa da uygulamalar baktımığızda bu 3 tip hidrolik pompa öne çıkmaktadır.
Pompa seçiminde en önemli kriter çalışma basıncıdır. EÄŸer seçeceÄŸimiz pompa kullanılacak hidrolik devrede gerekli olan sistem basıncına çıkabilecek seviyede ise o devrede bu pompayı kullanabileceÄŸimizi söyleyebiliriz. Pompaların maksimum çalışma basınçları pompa tasarımına ve pompada kullanılan malzeme kalitesine baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸmektedir, yani diÅŸli pompalar ÅŸu basınçta çalışır pistonlu pompalar ÅŸu basınçta çalışır gibi kesin ifadeler kullanmamız doÄŸru deÄŸildir. Burada önemli olan üreticilerin verdiÄŸi katalog deÄŸerlerindir. Bununla birlikte döküm gövdel bir diÅŸli pompanın çalışma basıncının aluminyum gövdeli bir diÅŸli pompadan daha yüksek olacağını kolaylıkla söyleyebiliriz.
Her pompanın piyasada kabul görmüÅŸ kendine has uygulama alanları olmakla birlikte maksimum çalışma basıncı koÅŸulunu saÄŸladığı sürece birbirlerinin yerine kullanılabilir. Farklı pompa tiplerinin bir birlerinin yerine kullanımında basınç dışında bakılacak önemli bir diÄŸer kriterde pompa debisidir. Hidrolik pompa debisi aÅŸağıdaki gibi pompayı tahrik eden motoun devir sayısına baÄŸlı olarak bulunabilir. Daha yüksek debide bir pompa kullanmamız halinde sistemde hidrolik silindir ve hidrolik motorlarda hız artışı olurken daha düÅŸük debide bir pompa kullanmamız halinde de doÄŸal olarak aktüatörlerin hızlarında azalma olacaktır.
Vg (iletim hacmi): cm3
n (devir sayısı): devir/dak.
Q (debisi): litre/dak.
Hidrolik pompalar temelde artan hacimde emiÅŸ, azalan hacimde de sıkıştırma yaparak hidrolik yağın transferini saÄŸlarlar. Farklı konstrüksiyonlara sahip bu prensip üç tip pompa içinde geçerlidir. Piyasada çok yaygın olarak kullanılan bu üç tip pompanın öne çıkan bazı özelliklerini ÅŸu ÅŸekilde ifade edebiliriz.
DiÅŸli pompalar: 200 bar basınçlara(1) kadar çıkabilen, piyasada kolaylıkla temin edilebilen ve deÄŸiÅŸik uygulama alanlarında kullanılan bir pompa tipidir. Ekonomik olması da bir diÄŸer avantajı olarak öne çıkar. Dezavantajları olarak yüksek basınçlarda düÅŸük verim ve kullanım ömründe azalmanın yanısıra yüksek gürültü seviyesi de gösterilebilir.
Paletli pompalar: DeÄŸiÅŸken deplasmanlı(2) paletli pompalar 100 basınca kadar çıkabilirken, sabir deplasmanlı tipleri 150 basınçlara kadar çıkabilir. Piyada paletli yada kanatlı diye tabir edilen bu pompalar daha çok takım tezgazhaları ve kapalı alanlarda daha çalışan diÄŸer hidrolik devrelerde tercih edilen br pompa tipidir. En önemli avantajı düÅŸük gürültü seviyesi olup, dezavantajı için ise emiÅŸ performansının düÅŸük olması söylenebilir.
Pistonlu pompalar: 300-400 Bar basınç aralığında kullanılabilen, yüksek verimli yüksek basınç pompalarıdır. Mobil ve endüstriyel hidolikte bir çok kritik uygulamada pistonlu pompalar terch edilir. DeÄŸiÅŸken deplasmanlı pistonlu pompalar çok sayıda kontrol tipine sahiptir.
Notlar:
(1) Piyasadaki ortalama deÄŸerlerdir. Üreticiden üreticiye ya da aynı üreticini bile olsa farklı boyutlardaki pompalarda farklı maksimum çalışma basınç deÄŸerleri olabilir.
(2) Pompa içerisindeki bir mekanizma sayesinde deÄŸiÅŸik kontrol yöntemleri ile pompanın iletim hacmini deÄŸiÅŸtirebildiÄŸimiz dolaysıyla pompa debisini deÄŸiÅŸtirebildiÄŸimiz pompalara deÄŸiÅŸken deplasmanlı pompalar denir.
Kaynak:
www.akder.org