Makinalar her zaman basınçsız mıdır?
Teknoloji Makinalardaki ve özellikle hidrolikteki bakım çalışmaları genel olarak risk ve tehlikeler içerir. Bu nedenle bu çalışmalar için Tehlike Analizi yapılmalı ve ortaya çıkan koruma önlemleriyle birlikte Belirli Güvenlik YönetmeliÄŸi'ne (BetrSichV) uygun bir ÅŸekilde belgelendirilmelidir. Bakım personelinin karşılaÅŸabileceÄŸi tehlikeler ve bu tehlikelere karşı alınan koruma önlemleri konusunda eÄŸitim alması gerekmektedir. Kontrolsüz sıvı kaçağı özel bir tehlike oluÅŸturur. Halen basınç altında olan baÄŸlantı elemanlarını sökerken sıvı kaçağı olabileceÄŸi unutulmamalıdır. Sonuçlar çeÅŸitli olabilir. Sıklıkla karşılaşılan bir yaralanma, hidrolik sıvısının deriye nüfuz etmesidir. Bu ciddi yaralanmalara, en kötü durumda ölüme kadar gidebilir. Ancak aynı zamanda sıcak hidrolik sıvısı nedeniyle yanma, yangın tehlikesi, kayma tehlikesi ve istenmeyen makine hareketleri tehlikeleri de olabilir. Bu nedenle, hidrolik bakım çalışmalarının yapılacağı makineler ve makina parçaları önceden basınçsız hale getirilmelidir. Kapatılmış makinelerde dikkat edilmesi gereken arta kalan basınçlar!

Birçok bakım personeli, makinenin kapatılmasıyla hidrolik sistemin tamamen basınçsız hale geldiÄŸini hafife alır. Ancak makine kapatıldıktan sonra bile duruma baÄŸlı olarak arta kalan basınçlar olabileceÄŸi unutulmamalıdır.

Makinelerin hidroliÄŸindeki bakım çalışmaları, örneÄŸin hidrolik sıvısının kontrolsüz bir ÅŸekilde dışarı çıkması nedeniyle riskler ve tehlikeler içerir.

Hidrolikte, genellikle hidrolik tüketen ve tüketici üzerinde etki yapan yük nedeniyle istenmeyen bir hareketi önlemek için tüketiciyi hidrolik olarak kilitleyen kilitleme valfleri monte edilir. Bu valfler tüketiciye doÄŸru serbest akışa sahiptir ve ters yönde kilitlenir. Bu tür kilitleme valfleri, örneÄŸin kilitleme çözülebilen geri tepme valfleri veya elektrikle kontrol edilebilen yönlü valfler olabilir ve iÅŸlevlerine göre genellikle Lasthalteventil olarak adlandırılır. Bu valflerin istenmeyen tüketici hareketini etkili bir ÅŸekilde önleyebilmeleri için bunlar Sitzventile olarak adlandırılır ve neredeyse sızdırmazlar. Bu nispeten yüksek sızdırmazlık nedeniyle makine kapatıldıktan sonra bile basınçlar olabilir. Bu nedenle, bir baÄŸlantı elemanının gevÅŸetilmeden önce basınçsız olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. Ne yazık ki, bu kontrol pratikte zor olabilir, çünkü genellikle gerekli ölçüm noktaları eksiktir. Bu durumda, bakım personeli, sistemi ayırmayı planladığı hatanın basınçsız olup olmadığını kontrol etmek için hidrolik plana bakmak zorundadır. ÖrneÄŸin, A1 hattına müdahale etmek istiyorsa (bkz. Åžematik Resim 1), hidrolik silindir tam açığa alındığında A1 hattı Yol Ventili (WV) aracılığıyla tanka baÄŸlı ve bu nedenle basınçsızdır.

Åžekil 1 (devre ÅŸeması): A1 hattına müdahale etmek isterseniz hidrolik silindiri gidebildiÄŸi kadar geri çekebilirsiniz. A1 hattı, yön kontrol valfi (WV) aracılığıyla tanka baÄŸlanır ve bu nedenle basınçsız hale getirilir.

Sitzbauweise'de bir diÄŸer Lasthalteventil, Senkbremsventil'dir. Bu, taşıma iÅŸlemi yapılan tüketen bir hidrolik sistemine monte edilir ve yükün kontrolsüz bir ÅŸekilde indirilmesini saÄŸlar. Burada da hidrolik devre kapalıyken ventilin yanında tüketiciye doÄŸru basınçlar olabilir. Mobil makinelerde, örneÄŸin ekskavatörlerde, taşıyıcı silindirlere (Resim 2) ve kollarına Lasthaltefunktion içeren bir tür boru patlamasını bulabilirsiniz. Bu valfler pratikte genellikle doÄŸrudan hidrolik silindirine monte edilir ve yalnızca belirli bir silindir odasında güvenli bir ÅŸekilde basınçsız olduÄŸunda sökülebilir. Genel olarak, Lasthalteventillerini sökmeden veya bu valflerin baÄŸlantı elemanlarını gevÅŸetmeden önce yüksekten tutulan yükleri indirmek veya desteklemek ve arta kalan enerjileri atmak gereklidir.

Åžekil 2: Ekskavatörler gibi hareketli makinelerde, bom silindirleri ve çubuk silindirlerinde yük tutma iÅŸlevine sahip boru patlama koruması bulunabilir. Sadece baskı olmadığında sökülebilirler.

Gaz basınçlı depolar, özellikle yaÄŸ miktarını saklamak için sıkıştırılabilir bir gaz kullanıldığından, arta kalan enerji nedeniyle artan bir tehlike potansiyeli oluÅŸturur.

Makinanın kapatılmasından sonra arta kalan enerji nedeniyle bir baÅŸka tehlike, gaz basınçlı depolardır. Görevleri belirli bir yaÄŸ miktarını basınç altında depolamak ve ihtiyaç duyulduÄŸunda geri vermek içindir. Bir miktarı sıkıştırılabilir bir gaz kullanıldığından, gaz basınçlı depolar artan bir tehlike potansiyeli oluÅŸturur. Bir borudaki bir baÄŸlantıyı çözerken, gazın dekompresyonu nedeniyle ani bir yaÄŸ çıkışı meydana gelebilir, bu da ciddi yaralanmalara neden olabilir. Her ne kadar DIN EN ISO 4413'te makinanın kapatılmasından sonra otomatik bir depo tahliyesi zorunlu olsa da, bu her zaman mümkün deÄŸildir. Mobil makineler buna bir örnektir. Bu makinelerde yolla valfleri kontrol etmek için bir kontrol basıncına ihtiyaç vardır. Bu için makinede ayrı bir kontrol yaÄŸ pompası yoksa, bu ana sistemden alınır. Bu valflerin hidrolik baÅŸarısız olduÄŸunda bile kontrol edilebilmesi için (örneÄŸin yükleri indirmek için) gaz basınçlı depolar kullanılır. Bu fonksiyonu saÄŸlamak için makinanın kapatılmasından sonra bunlar basınçsız olmazlar. Basınçsız olup olmadığını kontrol etmek için, makina ÅŸemalarını okuma yeteneÄŸine sahip olmak gereklidir.

Mobil bir makinede fren valfinin indirilmesi

Instandhalter için problem, açıklanan valf ve depoların sıklıkla müdahale edilmek istenen yerde doÄŸrudan bulunmamasıdır. Ardından, basınçsızlığı kontrol etmek için gerekli ölçüm noktasının eksik olması durumunda, makina ÅŸemalarını okuma becerisi olmazsa olmazdır. Bu, sembollerin ardındaki hidrolik bileÅŸenlerin yapısını ve iÅŸlevini bilmeyi ve bunların birbirleriyle nasıl etkileÅŸime girdiÄŸini anlamayı gerektirir. Burada bir "uzmanlık"tan bahsediyoruz ve bu da Ä°ÅŸ GüvenliÄŸi YönetmeliÄŸi (BetrSichV) uyarınca tüm bakım personelinin bakım çalışmalarını gerçekleÅŸtirirken sahip olması gereken bir yetenektir. IHA Schulungs gGmbh'nin seminerleri, bu uzmanlığı kazanmaya yardımcı olabilir.

Petrol miktarını depolamak için sıkıştırılabilir bir gaz kullanıldığından, gaz basınçlı depolama, artık enerji nedeniyle artan bir risk potansiyeli oluÅŸturur.

Basınçtan bağımsızlığı kontrol etmek için makine devre ÅŸemalarını okuyabilmek önemlidir.

Yazar: Dipl.-Ing. (FH) Frank Weigel 
Uluslararası Hidrolik Akademisi'nin Sıvı Teknoloji EÄŸitmeni

Kaynak: Bu Makale www.hansa-flex.de/magazin  Eylül2023 sayısından alıntılanmıştır.

Detaylı bilgi için https://shop.hansa-flex.com.tr/ web sitesini ziyaret ediniz.